Τετάρτη 24 Μαΐου 2017

Αλόννησος: Το μικρό Άγιον Όρος

Οδοιπορικό στα μοναστήρια του νησιού, που υπήρξαν πνευματικές κυψέλες και στα κελιά των οποίων φιλοξενήθηκαν προσωπικότητες.

Στα κελιά τους φιλοξένησαν εξέχουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και σπουδαίους κληρικούς, που υπηρέτησαν με συνέπεια τον μοναχισμό και συνέβαλαν στη διάδοση του χριστιανισμού στην περιοχή.
Τα μοναστήρια στα ερημονήσια της Αλοννήσου, του πιο απομακρυσμένου από τα μεγάλα νησιά των βόρειων Σποράδων, υπήρξαν για πολλές δεκαετίες πνευματικές κυψέλες, με κοινωνικό και ιστορικό βάρος, και σήμερα, ερημωμένα και παραδομένα στη φθορά του χρόνου, παλεύουν να διατηρήσουν τον θρησκευτικό χαρακτήρα τους, την πνευματική και την πολιτιστική ταυτότητά τους.

Η ιδιαίτερη μορφολογία της περιοχής, η γεωγραφική της «απομόνωση» και το μεσογειακό κλίμα είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους τα ερημονήσια της Αλονήσσου αξιοποιήθηκαν ως μοναστικά κέντρα, χτίζοντας ισχυρούς δεσμούς με το Αγιον Ορος. Σύμφωνα με τη Μαρία Νάνου, θεολόγο - ιστορικό βυζαντινής τέχνης, η μοναστηριακή αρχιτεκτονική στην Αλόννησο αρχίζει να αναπτύσσεται από τα τέλη του 16ου αιώνα και τις αρχές του 17ου αιώνα, και παρουσιάζει απλουστευμένους τύπους ναών, ενταγμένους στο φυσικό περιβάλλον του νησιωτικού συμπλέγματος.

Κτίσματα λιτά, με βαριές αναλογίες και μικρά ανοίγματα, τα μοναστήρια της Αλοννήσου συνδέθηκαν με τις δυσχερείς ιστορικές συνθήκες και τη λιτότητα της εποχής, αλλά και με τη δυσπρόσιτη γεωγραφική θέση τους.

1. Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Αλοννήσου: Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, κρεμασμένο στο χείλος του γκρεμού, ανάμεσα σε ελιές και πεύκα, με εξαιρετική θέα προς το Αιγαίο. Η ύπαρξή του καταγράφεται από τις αρχές του 18ου αιώνα και υπαγόταν στη Μονή Μεγίστης Λαύρας. Εως το 1996 το μοναστήρι ήταν σχεδόν ετοιμόρροπο, ενώ σήμερα εμφανίζεται ανακαινισμένο και πλήρες επισκευασμένο.


2. Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βουνό: Η ίδρυσή της ανάγεται στον 17ο αιώνα, γεγονός που επιβεβαιώνει η μορφολογία του καθολικού, το μοναδικό από τα κτίσματα της μονής που σώζεται έως σήμερα. Για δεκαετίες η μονή βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Δήμου Λιαδρομίων (Αλοννήσου). Με την πάροδο των χρόνων ο ναός και τα κτίσματα εγκαταλείφθηκαν, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα πέρασαν σε χέρια ιδιωτών. Ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές από τον σεισμό που χτύπησε την περιοχή το 1965.

3 Κυρα-Παναγιά: Το πιο γνωστό μοναστήρι της περιοχής, αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου, είναι η Κυρα-Παναγιά, χτισμένη στην ανατολική ακτή του ομώνυμου νησιού. Η ιστορία της Κυρα-Παναγιάς αρχίζει το 963 μ.Χ., όταν ο άγιος Αθανάσιος αγοράζει το νησί (έναντι 70 χρυσών νομισμάτων) από τους βυζαντινούς άρχοντες στην Κωνσταντινούπολη ως μετόχι του Αγίου Ορους. Η μονή αποκτά αίγλη κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο, οπότε και χτίζονται διώροφα κτίρια με κελιά, ξενώνες, αποθήκες, εργαστήρια και μαγειρείο. Τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης το νησί αποτέλεσε καταφύγιο και ορμητήριο ληστών και πειρατών. Το 1994 ο εφοπλιστής Ανδρέας Ποταμιάνος αναλαμβάνει την επισκευή του καθολικού κτίσματος και τη συντήρηση των μεταβυζαντινών εικόνων του. Σήμερα η μονή λειτουργεί και δέχεται τους επισκέπτες - προσκυνητές, διατηρώντας ζωντανή την πνευματική της παράδοση.



4. Ιερά Μονή Ευαγγελισμού στα Σκάντζουρα: Το μοναστήρι στα Σκάντζουρα είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και βρισκόταν υπό τη σκέπη του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Το μοναστήρι χρωστά, εν πολλοίς, τη φήμη του στον επίσκοπο Πισιδία Σεραφείμ, ο οποίος ξεκίνησε τις εργασίες για την ανοικοδόμησή του μετά την καταστροφή που υπέστη από τους Τούρκους την περίοδο των Ορλωφικών. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φιλοξενούνται δύο μοναχοί, ενώ επί δικτατορίας στο μοναστήρι εγκαθίστανται οκτώ αντιφρονούντες, που επισκευάζουν την εκκλησία και βοηθούν στην κτηνοτροφία. Οι τελευταίοι μοναχοί εγκαταλείπουν τη μονή το 1974.

5. Ιερά Μονή Ευαγγελισμού στα Γιούρια: Το μοναστήρι της Παναγιάς της Γιουρίτισσας (όπως αποκαλούν τη μονή οι κάτοικοι της Αλοννήσου) λάμπρυνε με την παρουσία του, περί το 1740, ο Ιερόθεος Μωραΐτης (1686-1745), σπουδαίος επιστήμονας και διδάσκαλος, τον οποίο τίμησε η Εκκλησία ως άγιο (άγιος Ιερόθεος ο Ιβηρίτης εκ Καλαμών). Η παράδοση θέλει τους μοναχούς που διαβιούσαν εκεί να εκτελούνται από τους πειρατές ή να καίγονται από κεραυνό. Η ανακαίνιση των παλαιότερων κτισμάτων, δίπλα στον φούρνο και στον χώρο της αποθήκης, καθώς και οι προσθήκες βοηθητικών χώρων (δεξαμενή κ.ά.) έγιναν τη διετία 1995-96 με ιδιωτική πρωτοβουλία.

6. Ιερά Μονή Ευαγγελιστρίας στον Παππού: Ανάμεσα στην Κυρα-Παναγιά και στα Γιούρια στριμώχνεται η βραχονησίδα Παππούς. Η τοπική παράδοση αποδίδει το όνομα της νήσου στον γέροντα όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη. Στην ανατολική πλευρά της βραχονησίδας (έχει έκταση μόλις 80 στρέμματα) σώζεται το τραυματισμένο μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Χωμένο μέσα στο έδαφος, σαν να θέλει να προστατευτεί από τους δυνατούς ανέμους του πελάγους, το μοναστήρι αποτελεί το μοναδικό τεκμήριο ανθρώπινης παρουσίας στο μικρό νησί. Μαρτυρίες για την ίδρυση της μονής δεν υπάρχουν. Ωστόσο, στο μοναστήρι σώζονται δύο επιγραφές που οδηγούν στην εκτίμηση ότι η ανέγερσή του έγινε το 1668.

7. Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής στο Πιπέρι: Η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής στη νήσο Πιπέρι γνώρισε δόξες στα μέσα του 18ου αιώνα, περίοδο κατά την οποία συνδέθηκε με γνωστούς λόγιους της εποχής, όπως τον ιερομόναχο Διονύσιο τον Ζαγοραίο και τον πολυπράγμονα Κωνσταντίνο Δαπόντε, ο οποίος το 1753 εκάρη μοναχός με το όνομα Καισάριος. Από το παλαιό μοναστήρι σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό κτίσμα. Γύρω του είναι ορατά τα ερείπια περιβόλων και οριοθετημένων χώρων, που άλλοτε χρησιμοποιούνταν για τις γεωργικές και τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες των μοναχών.

8. Αγιος Γεώργιος: Η σκουριασμένη καμπάνα στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται στο ομώνυμο ερημονήσι του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου βόρειων Σποράδων, χτύπησε ξανά πέρυσι τον Μάιο ύστερα από δεκαετίες σιγής. Το μοναστήρι, που αγναντεύει τη θάλασσα από ψηλά, χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και φιλοξενούσε στα κελιά του περίπου 40 μοναχούς. Πριν από χρόνια πέρασε (μαζί με μία έκταση του νησιού) στα χέρια ιδιώτη και παραμένει έως σήμερα εγκαταλειμμένο.

Από τον
Στάθη Βασιλόπουλο
svasilopoulos@dimokratianews.gr

dimokratianews.gr

Γίνετε μέλη στη σελίδα μας στο Facebook: https://www.facebook.com/perivolipanagias.blogspot.gr